Bir zamanlar solcu gençlerin politik sloganlarını yazdıkları duvarlar,
artık sanat eseri niteliğindeki çalışmalara sahne oluyor. Graffiticiler
ve street art sanatçıları Türkiye'de de yavaş yavaş kabul görüyor.
Sokak boyamak illegal olduğu için hepsinin takma ismi var. Röportajımız
esnasında sadece iki kişi gerçek ismini de verdi..
Eskiden duvar
resmi veya yazısı denilince akla sadece devrimci gençlerin sloganları
gelirdi. Geceleri gizlice duvarlara yazı yazanlar, yakalananlar, dayak
yiyenler... Günümüzde ise sokakların kullanımı çok farklı boyutlara
taşındı. Politik söylemli işler hâlâ varlığını sürdürmeye çalışsa da,
1980'lerin 'break' dans kültürüyle ülkemize yayılan graffiti ve
2000'lerin başında tepe noktasına ulaşan 'street art' (sokak sanatı)
tüm Türkiye'de duvarlarda, trenlerde, vapurlarda, kamusal mekânlarda
karşımıza çıkıyor. Artık sokakları da aşan bu işler, şu anda Karaköy'de
Hafriyat adlı mekânda sergileniyor.
GRAFFİTİ NEDİR?
Duvarlara,
trenlere, köprü altlarına ve benzeri yerlere belli bir stil ile boyama
yapılması, imza atılmasıdır. Tag atmak, throw up, bombing, piece,
masterpiece ve mural gibi terimleri var. Graffiticinin kendine ait bir
stilinin, tekniğinin olması çok önemli. En büyük amaçları her yere
yayılmak. Bunun içinse en iyi araç trenler. Bu işi yaparken sokaktaki
kurallara uyulması gerektiğini belirten graffiticiler, tarihi ve dini
yapılara asla graffiti yapılmaması gerektiğinin altını çiziyorlar.
Genelde her graffitici, kendi aralarında oluşturdukları bir gruba dahil
oluyor. Grupta en önemli öğe güven, çünkü grup üyelerinden biri duvarı
boyarken diğer üyeler arkasını kollar. Bu unsurun arkasından yetenek
gelir. Türkiye'de de birçok grup var. S2K (shot to kill) grubunun
kurucusu Turbo, eskiden gruplarının adının ZBP olduğunu söylüyor. Fakat
sondaki P harfi 'parti' olarak algılandığından, illegal siyasi bir
oluşum zannedilmelerinden bıkmış ve ismi değiştirmek zorunda kalmış.
Üyeler, grubun ismine kendi isimleri kadar önem veriyorlar. İşlerinin
çoğunun altına grubun imzasını da atıyorlar.
STREET ART (SOKAK SANATI) NEDİR?
Sokakta
uygulanan her türlü sanat faaliyetini içerir. Duvarlara, kamusal alana
stencil (şablon), sticker (çıkartma), poster yapıştırma ülkemizde en
çok rastlanan teknikler. Politik söylemleri olanlarını da görmek
mümkün. Stencil (şablon): Sokak sanatında kullanılan, hızlı olduğu için
çok tercih edilen bir şablon tekniği. Sticker (çıkartma): Resim veya
yazının yapışkanlı kâğıda basımıyla oluşur. Hızından dolayı en
tehlikesiz yöntem budur.
Turbo-Tunç Dindaş (36 yaşında):
Türkiye'nin
en eski graffiticisi. S2K grubundan. 1980'lerin başında başlamış işe. O
dönem aldığı plakların kapaklarındaki graffitileri görüp kopyalamış.
Yaptıklarını İstanbul, Ankara, Bodrum, Şanlıurfa, Berlin, Londra, Paris
ve daha birçok yerde görmek mümkün. 1989'da polis tarafından
yakalanmış, 'Devlet malına zarar vermek ve duvara slogan yazmak'
suçundan mahkemeye çıkmış, 1 buçuk sene hapis cezası almış. İyi halden
dolayı ceza paraya çevrilmiş. Çok zorluk çektiklerini belirten Turbo,
"Önce solcu sonra satanist sandılar. Şimdi polis bizim sokak
duvarlarına renk katmaktan başka bir şey yapmadığımızı biliyor," diyor.
Graffiticilerle street art yapanların farkını ise "Varoşlardan street
art yapan çıkmıyor, onların çoğu güzel sanatlar bölümlerinden.
Graffiticiler de yüzde 90 rapçilerden ve gettolardan çıkar," diye
özetliyor.
Tabone (26 yaşında, öğrenci):
O
bir 'writer' (yazar). 10 senedir graffiti yapıyor. S2K grubuna dahil.
Gittiğiniz hemen her yerde onun ismini görebilirsiniz. Bugüne kadar çok
kovalanmış ama hiç yakalanmamış. Yaptıklarının silinmesi umurunda
değil, çünkü duvarda kaldığı süre içinde insanları etkilediğini
düşünüyor ve ekliyor "Bize yetişemiyorlar, onlar siliyor biz
boyuyoruz." Sokaktaki insanın beğenip beğenmemesini de dert etmiyor,
çünkü ona göre sarı-siyah çizgili 'Temiz Şişli' duvarını da kimse
beğenmiyor ama millet sevse de sevmese de belediye yapıyor.
Murat Başol (34 yaşında, çizer, kreatif direktör):
Piyasa
işlerinden sıkılıp kendine başka bir ifade alanı ararken sokakları
'marker'larla boyamaya başlamış. Ayrıca sticker da yapıyor. Yaptığı
işlerle izleyene 'çelişkiyi' hissettiriyor. En sevdiği karakteri, retro
tarzı robotları. Turbo'nun işlerini yıllardır takip ediyor.
Cins (23 yaşında, grafik tasarımcı):
16
yaşında graffitiyle başlamış şimdiyse stencil, sticker, slogan yapıyor.
Ailesi sonuna kadar onu destekliyor. Yaptıklarının sokaklardan belli
bir süre içinde silinmesi, sanatının bir tepki aldığını gösteriyor ve
bundan çok memnun. Uygulamalarının içinde politik bir söylem var fakat
o mecazları seviyor.
Cobi (Ankara'dan) :
Ankara'yı bu
konuda diğer şehirlerden ayıran en büyük özelliğin askeriyenin ve
devletin ağırlığının çok fazla hissedilmesi olduğunu söylüyor.
Altı-yedi yıl öncesine oranla çok hızlı bir şekilde yükselen sokak
sanatı Ankara'da genellikle üniversite öğrencileri tarafından
uygulanıyor.
Bomba Fonda (30 yaşında, grafik tasarımcı):
Türkiye'de
street art'la uğraşan çok az sayıdaki kadından biri olan Bomba Fonda,
dört senedir stencil ve sticker yapıyor. Şimdi örgü yılanlar yapıp
ağaçların üstüne atmaya başlamış. O aslında Ankaralı ve bu işe
başlamasını, İstanbul'da, Cihangir'deki evinden Galatasaray'a çıkan
kestirme Çukurcuma yolunda sürekli kaybolmasına borçlu. Yolunu bulmak
için geçtiği yerlerde duvarlara otoportresini yapmaya başlamış.
'Duvarları süslediği karakteri aynada bulmuş' kendi deyimiyle. Mesaj
kaygısından ziyade kendini gezdirdiğini söylüyor ve ekliyor:
"Süperkahramanlık kompleksi de var tabii." Onun yaptıklarını
İstanbul'daki evinin çevresinde, İtalya, Hindistan, Nepal ve Londra'da
görmek mümkün.
C.tesi Eyl. 06, 2008 2:22 pm