70'li yılların New York'unda, Bronxun ark.kaklarınd.yah Amerikanın kent müziği olarak doğdu hip-hop. DJlerin iki pikap kullanarak karıştırdıkları disko ritimlerinin üstüne, MClerin yani rapçilerin yaşamlarını anlattıkları kafiyeli, ritmik dizeler ekleyerek yarattıkları bir müzikti.
Grafiti ile donattıkları ve breakd.yaptıkları sokakların müziği, kıs.rede sadece bir ritim olarak kalmadı, bir yaşam biçimine dönüştü. Gençlerin kendi doldurdukları rap kasetlerini takas etmeleriyle sokaktan sokağa, şehirden şehre yayılan bir alt-kültür haline geldi. Ve hip-hop, rock müziğin yarım asırlık egemenliğine son vererek, Amerikanın en çok dinlenen müziği oldu. Artık bugün müzikten modaya, sinemaya kadar dev bir endüstri hip-hop.
1973 yılında DJ Cool Herc, partilerde çaldığı şarkıların enstrümantal aralarını uzatmak için aynı albümü iki pikaptan çalan ilk DJ olduğunda, bunun bir süre sonra tüm dünyayı etkisi altına alacak bir akımın başl.cı olacağını bilmiyordu. Cool Hercin uyguladığı bu metot, dah.nr.andmaster Flash ve Afrika Bambaata tarafından geliştirildi ve hip-hopun müziksel yapısı oluştu. Sonraki yıllarda, dinleyicileri çalınan müzikle d. davet eden parti sunucuları yani MCler, rap yaparak mikrofonda yeteneklerini göstermeye, DJleri geri planda bırakmaya başlayınca hip-hop bugünkü haline büründü.
Sugar Hill G.in Rappers Delight adıyla 1979 yılında piyasaya çıkardığı ilk rap singleın ardından 7 yıl sonra, 1986da Run DMC adlı plak şirketinin, ünlü rock grubu Aerosmith ile yaptığı Walk This Way şarkısı ise rap müziğini bütün dünyaya duyurdu.
BRONXTAN YAYILDI
Hiç kimsenin beklemediği, hiçbir müzik şirketinin sipariş etmediği, varolan telif haklarını ve kanıksanmış şarkı sözü normlarını tepetaklak eden bu müzik, 70li yıllarda Bronxta doğdu aslında.
Birkaç siyah Amerikalının ısınmak için yaktıkları varillerin etrafında atışma şeklinde birbirlerine söyledikleri şarkılar, kıs.rede saklandıkları ar.kaklardan çıkıp, caddelere, meydanlara, oradan da başka şehirlere taşındı.
Zamanla Amerikanın en etkili, en y.n, en baskın müziği ve kültürü oldu. Öyle ki, Amerikanın en çok satan müzik dergisi Billboardun 11 Ekim 2003 sayısında En çok dinlenilen 10 şarkı sıralamasındaki 10 şarkının hepsi de hip-hop türündeydi. Amerika tarihinde ilk defa 10 siyah şarkıcıyla oluşan bu liste, bir zamanlar kapılarını rap müziğe kapayan radyoların artık hip-hop akımına teslim olduğunu kanıtlıyordu.
Hip-hopun en önemli özelliği, sadece bir iki yıldız şarkıcının borusunu öttürdüğü bir alan olmayıp, çok sayıd.yah gence yükselme olanağı sağlayan bir platforma dönüşmesi. Bunun başlıca nedeni de, hip-hopun ilk günlerinden beri yalnızca bir müzik türü olarak değil, bir kültür akımı olarak gelişmiş olması. Üstelik siyahların yarattığı ve bugün sadece Amerikada 45 milyon kişiye hitap eden bu müziğin dinleyicilerinin yüzde 80i beyaz.
DJ, MC, B-BOY VE...
New York gettolarındaki ilk yıllarında hip-hop kültürünün dört ana unsuru vardı: DJ, MC, B-Boy ve Grafiti. DJler pikaplarında ritimleri karıştırıp müziği yaratırdı. MCler, dinleyicileri d. davet etmek için bu müziğin üstüne kafiyeli dizelerini okurlardı, yani rap yaparlardı. B-Boylar, bu şarkılara break-dance yaparak eşlik ederlerdi. Grafiticiler ise grafik tasarımlarını hip-hop kültürünün yeşerdiği bu sokak aralarındaki duvarlar.rey boyayla işlerlerdi.
Özünde ağız dalaşının yattığı bu müzik, beraberinde sataşmaları ve sonrasında k.ları d.tirdi. New Yorktaki ve Los .lestakiler arasındaki rap sataşmaları zamanla doğu-batı savaşına dönüştü ve önce batının en yetenekli MCsi Tupac Shakur 1996da, doğunun en sayılan MCsi Biggie Smalls da 1997 yılında faili meçhul cinayetlere kurban gittiler.
Başlarda rapin medyada daha çok yer almasına yardım eden doğu-batı savaşı lafta kalmayıp, belki de tüm zamanların en yetenekli iki rapçisi bu anl.z kan davasında kaybedilince rap camiasının aklı başın.ldi. Hip-hopun bu çok-merkezli yeni dünya düzeninde rapçiler arasındaki dayanışma zamanla arttı.
Müzikten bir alt-kültüre uzanan yol da işte belki de böyle açılmış oldu. Dayanışma ve sadakatin de ötesinde hip-hop kültürünün özünde gettoların acımasız sokaklarında törpülenmiş olan, bir hayatta kalma içgüdüsü, medeni cesaret ve girişimcilik ruhu yatıyordu. Bu özellikler sayesinde hip-hop, doğduğu yıllardaki basit, nahif köklerinden bugün bulunduğu yere gelebildi.
ŞİRKETLERİN EFENDİLERİ
20. yüzyılın ilk yarısındaki hemen her müzik ve d.akımı, yüzyılın başlarında New Orle.ta doğan caz müziğin etkisiyle şekillendi. Geçmişte bir iki istisna dışında müzisyenler kendi ürettikleri müziğin hakların.hip değillerdi ve kimin yıldız olacağına müziğin içinden gelenler değil de büyük müzik şirketlerinin prodüktörleri karar verirlerdi. Aynı şekilde marjinal sesler s.re uğrar, müzik piyasasının dışına itilirlerdi.
Eskiden popüler kültürle ilgili her yatırım ve karar, varolan dev şirketlerin elindeyken hip-hopun bağımsızlığı bu kültürün öncülerinin sergilediği girişimcilik sayesinde büyük ölçüde devam ediyor. Bugün hip-hopun ustaları hem müziklerinin hem de kendi şirketlerinin efendileri.
Örneğin, Death Rowdan ayrılıp Aftermath Recordsi kuran Dr. Dre, kendi şirketinden Eminemi çıkarttı. Ünlenip kendi şirketi Shady Recordsi kuran Eminem ise kendinden bu yana çıkan en yüksek satışlı rapçiyi, 50 Centi keşfetti.
EMİNEM
Elvisten sonr.len en büyük beyaz müzik idolü
Eminem, çoğu müzik otoritesinin gözünde hip-hop devriminin tamamlanması için gereken tek şeydi. Siyahların rap yeteneğine s. duyabileceği, beyazların da eleştirmelerine rağmen dinlemeden edemeyecekleri beyaz bir rap süperstarı -yani Elvisin rap yapan versiyonu- gerekiyordu o da Eminem oldu. Detroitli rapçi M.all Mathersi keşfeden plakçılar, 1998 yılında Slim Shady albümüyle Eminemi dünyay.ndular. Püriten Amerikan değerlerini ve statükoyu tehdit eden Eminem de, zamanla daha iyi imkanları olmasına rağmen siyah yaşıtları kadar sistemin dışında kaldıklarını hisseden beyaz gençlerin idolü oldu. Elvisten bu yan.len en beter şey benim, zenci müziğini bencilce kullanıp kendimi zengin ettim diyen Eminem, kıs.rede tüm zamanların en çok satan rapçisi oldu. Rapin ilk yıllarında Yo MTV R. programıyla rap müziğe haftada yarım saat ayıran MTV, neredeyse Eminem TVye dönüştü.
Şöhretleri, reklam ve tanıtım garantisi
Amerikan sinema endüstrisi, yeni çıkan her akımda olduğu gibi hip-hopta da zaman kaybetmeden konuya dahil oldu. 1982de Wild Style ile Fab Five Freddy ve Rock Steady Crew beyazperdeye adım atan ilk rapçiler oldular. 1985te hip-hop kültürünün patronu Russell Simmons, kendi müzik şirketi Def Jamin hikayesinden esinlenen Krush Groove filmiyle bir ilke daha imza attı. Bu filmin yapımcılığını üstlenen Simmons, hem Def Jamden Run DMC ile LL Cool Jin kariyerlerini ilerletti hem de onların hayranlarını sinemaya çekerek ciddi gişe geliri elde etti.
Hip-hop ve sinema arasındaki ticari bağı oluşturan Krush Grooveun başarısının ardından Yeşilçamın .list filmleri gibi rapçilerin reklamını yapmak amacıyl.yah kitleleri hedefleyen filmler ortaya çıktı. Bu arada, 90lı yılların başında rap müziğin popülaritesi artarken, siyahi yönetmenlerin ürettiği Juice, New Jack City, Boyz n the Hood gibi getto hikayeleri anlatan bağımsız filmler seyircilerin ve eleştirmenlerin dikkatini çekmeye başladı. Bu filmlerin konuları, rapçilerin yaşadıkları veya mikrofond.yledikleriyle örtüştüğü için bu filmlerde rol alan Ice Cube ve Ice-T gibi ünlü g.ta-rapçiler ilk oyunculuk sınavlarını verme imkanı buldular.
Çok geçmeden rapçilerin Hollywood için yeterli olmanın ötesinde yararlı ve hatt.rekli olduğu anlaşıldı. Çünkü bir filmde rol alacak kadar kendini kanıtlamış ve isim yapmış bir rapçinin seyircisi de hazırdı. Üstüne üstlük, rapçilerin filmlerin soundtracki için hazırladığı şarkılar ve bu şarkıların klipleri filmlerin tanıtımını en etkili biçimde yapıyordu. Daha da ötesi, rap müziğin yükselişine paralel olarak artan filmlerin soundtrack satışları sayesinde film yapımcıları hem bedava reklam hem de ciddi yan gelirler elde ederek bir taşla iki kuş vurmuş oldular.
MODA
Kendi modasını ve markalarını yarattı
İlk başlarda hip-hop sevenler giyim tercihlerini var olan markalardan yana kullandılar. Tommy Hilfiger ve Polo Ralph Lauren hip-hop dünyasınd.atü sembolü olan markalardı.
Hip-hopun kendi markalarının piyasaya çıkmasından önce sıkça uygulanan bir metot vardı, bilinen markaların ürünleri alınır ve bir şekilde değiştirilerek kullanılırdı. Örneğin rapçiler arasında çok popüler olan Adidas ayakkabıların ve Timberland marka botların bağcıkları çıkarılır öyle giyilirdi.
Hip-hopun yükselişinin en görünür örneği, yıllık 2 milyar dolarlık cirosuyla Amerikadaki tekstil endüstrisinin en hızlı büyüyen pazarı olma özelliği taşıyan hip-hop giyim sektöründe ortaya çıktı. 1990 yılında ilk hip-hop giyim markası olan FUBU piyasaya çıktı. FUBUnun açılımı olan For Us By Us, yani Bizim için bizim tarafımızdan sloganı sonradan gelen markaların da çıkış noktası oldu.
Hip-hop tarihinin her noktasında imzası olan Russell Simmons, 1992 yılında kurduğu Phat Fashions şirketiyle müzik sektöründen gelip tekstile yatırım yapan ilk isim oldu. Zamanınd.afiticiler tarafından ifade edilen hip-hopun görsel boyutu, artık kendini şehir duvarlarından çok, hip-hop tarzı giyim-kuşamd.stermeye başladı. Beyaz grafiti sanatçısı Marj Eko, bir zamanlar grafiti tasarımlarını bastırdığı tişörtleri elden satarken bugün en büyük hip-hop giyim markalarından birinin, gergedanlı logosuyla ünlü Eckoyu yarattı.
PORTRE
Hip-hop imparatorluğunun kralı Russell Simmons
Hip-hop kültürel, sosyal, ekonomik anlamda bir akım değil de her yönüyle gerçek bir devrim olsaydı, şu an Beyaz Sarayda tahtta oturan isim hiç şüphesiz ki Russell Simmons olurdu. Russell Simmons, müzik ve iş dünyasına kardeşinin üyesi olduğu Run DMC grubunun menajeri olarak girdi. 1984 yılında arkadaşı Rick Rubinle Rubinin New York Üniversitesindeki yatakhane odasında 5 bin dolar sermayeli Def Jam şirketini kurdu. Elden kaset-plak satışı dönemi pek uzun sürmedi ve 1985te Sony, Def Jamle dağıtımcılık anlaşması imzaladı. LL Cool J, Run DMC, Public Enemy, Beastie Boys gibi hip-hopun ilk büyük isimlerini müzik piyasasına kazandıran Def Jam çok geçmeden sektörün en büyük şirketlerinden biri haline geldi. 1988de Rick Rubinin ayrılmasıyl.mmons, hip-hop akımının itici gücü Def Jamin başındaki tek isim olarak kaldı. Moda ve medya alanında yeni yatırımlar.rişen Simmons 1994 yılında şirketin hisselerinin yarısını Polygrame sattı. Geri kalan hisselerini de, 1999da Polygrami satın alan Universale sattı ancak 2003 yılına kadar Def Jami yönetmeye devam etti. Universal bünyesi altında Island Recordsla birleşen ve Jay-Z, Ja Rule ve Ludacris gibi hip-hopun dev isimlerinin bağlı olduğu Def Jam geçen sene 700 milyon dolarlık cirosuyla müzik endüstrisinin ikinci en büyük şirketi oldu. Şu anda müzik piyasasından elini çekmiş gibi görünmesine karşın hip-hip kültürünün patronu sayılan Russell Simmons, diğer alanlardaki girişimleriyle Amerikanın gençlik kültürünü ve pazarını yönlendirmeye devam ediyor.
EKONOMİ
Hip-hop dinleyenlerin toplam harcam.cü 1 trilyon dolar
Amerikada genç kültürünü yönlendiren bir sosyal fenomen olmasının yanı sıra hip-hop artık dev bir endüstri aynı zamanda. Amerikadaki lüks tüketimin dörtte birinin hip-hop kültürünün etkisi altında olduğu ve hip-hop dinleyicilerinin toplam harcam.cünün 1 trilyon dolar civarında olduğu tahmin ediliyor. Bugün dev holdinglerin, ünlü markaların hepsi hip-hopun popülaritesinden kazanç sağlamaya çalışıyor. Şirketler, marka imajlarını değiştirip multikültürel pazarlama departmanları kurarak genç kuşağın dilinden konuşmaya, street cred yani sokak itibarı elde etmeye çalışıyorlar. Yapılan bir araştırmay.re hip-hop tarzı albümlerin cd satış gelirleri 2003 yılında 1 milyar doları aştı. Aynı araştırmay.re hip-hop endüstrisinin toplam yıllık cirosu 10 milyar dolara ulaştı.
POLİTİKA
Aday çıkarabilirler
Bu akımın yakın gelecekteki hedefi, Amerikada politik anlamda da varlığını hissettirmek. Hip-hop dünyasındaki bütün trendlerin öncüsü olan Russell Simmonsin giriştiği dar gelirli Amerikalıları seçim sistemi konusunda eğitme ve seçmen kütüğüne yazdırma kampanyası bu yönde bir sinyal. Politik içerikli rapin öncüsü Public Enemynin lideri Chuck D.nin George Busha muhalefet eden aydınların oluşturduğu Ait America radyosunun kurucuları arasında olması ve burada her akşam mikrofon başın.çmesi de politikada yaklaşan hip-hop rüzgarlarının işaretçisi. Daha da önemlisi, 11 Eylül sonrası politize olan Amerikada, Eminem de dahil birçok rapçinin şarkılarında açıkç.orge Bushu ve diğer politikacıları sıkça eleştiriyor olmaları nedeniyle, özünde protest bir yan taşıyan hip-hopun çok yakında kendi politik ş.yetlerini yaratması işten bile değil.
TÜRKİYEDE HİP-HOP
1995 yılında Cartelle Türkiyeye adım atan rap, şu anda pasajlarda, sokak aralarında, evlerde kurulmuş derme çatm.üdyolarda, metotlu defterlerin arkasına çiziktirilmiş dizelerde, piyasaya çıkan tek tük albümde nota nota ilerliyor ve Türkiyede de patlayacağı günü bekliyor. On yıl içinde Türk-Popun yerini Türk-Rap alır, radyo istasyonları dinleyicileri Yo Yo Yo Naber Türkiye! diye selamlar, Karakandan Alper A. sinema yıldızı olur, Kabus Kerim reklamlara çıkar, çocuklarınız Nefret marka blucin giyer, seyrettiğiniz bir Trabzonspor maçının devre arasında Avni Aker Stadının hoparlörlerinden kemençe üstüne işlenmiş Laz .nlı rap dizeleri ak. şaşırmayın.
Paz Ağus. 10, 2008 2:09 am
